Đăng ngày: 15:22 16-09-2025

Trí tuệ nhân tạo – Nền tảng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư

Trong những năm gần đây, Trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang trở thành công nghệ cốt lõi thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số toàn cầu. AI không chỉ hiện diện trong các ứng dụng phổ biến như nhận diện giọng nói, xe tự lái, hay hệ thống khuyến nghị trên nền tảng số, mà còn đóng vai trò quan trọng trong các lĩnh vực trọng yếu như y tế, giáo dục, tài chính, quốc phòng và quản trị công.

Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó. Chính phủ đã ban hành Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đến năm 2030, với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo về AI tại khu vực ASEAN. Tuy nhiên, song song với phát triển công nghệ, một yếu tố then chốt để AI được ứng dụng an toàn, hiệu quả và bền vững chính là tiêu chuẩn hóa.

Tại sao AI cần tiêu chuẩn hóa?

Khác với các công nghệ truyền thống, AI có tính linh hoạt và "học hỏi" liên tục. Điều này đặt ra nhiều thách thức trong việc:

• Đảm bảo tính minh bạch và khả giải thích trong quá trình ra quyết định của hệ thống AI.
• Kiểm soát rủi ro đạo đức và pháp lý, như phân biệt đối xử, mất quyền riêng tư hay sử dụng sai mục đích.
• Đảm bảo tính tương thích và khả năng phối hợp giữa các hệ thống AI khác nhau.

Trong bối cảnh đó, tiêu chuẩn hóa đóng vai trò nền tảng giúp các tổ chức, doanh nghiệp và nhà phát triển có được bộ khung thống nhất để thiết kế, triển khai, đánh giá và giám sát hệ thống AI.

Xu hướng tiêu chuẩn hóa AI trên thế giới

Các tổ chức tiêu chuẩn quốc tế như ISO/IEC, ITU-T, IEEE, và OECD đã sớm bắt tay xây dựng các bộ tiêu chuẩn xoay quanh nhiều khía cạnh của AI, bao gồm:

• Thuật ngữ và định nghĩa (VD: ISO/IEC 22989:2022)
• Khung hệ thống AI sử dụng học máy (VD: ISO/IEC 23053:2022)
• Quy trình quản lý vòng đời AI (VD: ISO/IEC 42001:2023 – Tiêu chuẩn quản lý hệ thống AI đầu tiên)
• Yêu cầu về đạo đức, độ tin cậy, và chất lượng (VD: DIN SPEC 92001)

Tiêu chuẩn hóa quốc tế không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại xuyên biên giới mà còn giúp đảm bảo sự tin cậy và chấp nhận xã hội đối với AI.

Việt Nam và nỗ lực tiêu chuẩn hóa AI

Việt Nam đã tích cực tham gia vào công tác tiêu chuẩn hóa AI thông qua Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/JTC1 và các đơn vị liên quan thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông. Tính đến năm 2025, đã có 17 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về AI và Dữ liệu lớn được công bố (xem trong Danh mục dưới đây

Bên cạnh đó, các tiêu chuẩn về Dữ liệu lớn (Big Data) cũng được phát triển song song như nền tảng hỗ trợ triển khai AI trong thực tế.

Kết luận: Tiêu chuẩn hóa – Chìa khóa cho AI phát triển bền vững

Trong bối cảnh AI phát triển nhanh chóng và có ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt đời sống, việc xây dựng và áp dụng hệ thống tiêu chuẩn là bước đi chiến lược để đảm bảo AI được phát triển theo hướng an toàn, đáng tin cậy và vì con người.

Việt Nam, với vai trò là thành viên tích cực của các tổ chức tiêu chuẩn quốc tế, cần tiếp tục đầu tư nguồn lực, nâng cao năng lực xây dựng tiêu chuẩn, đồng thời thúc đẩy sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng nghiên cứu để đưa AI trở thành động lực thực sự cho phát triển bền vững và đổi mới sáng tạo quốc gia.

Danh mục các TCVN về AI, Dữ liệu lớn